Phân tích chuỗi hành vi là một quá trình có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn tại sao một số hành vi nhất định lại xảy ra. Khi đề cập đến việc giải quyết các hành vi không phù hợp, phân tích chuỗi có thể hữu ích để xác định các yếu tố khác nhau góp phần vào hành vi đó.
Phân tích chuỗi cho phép mọi người nhận ra rằng có nguyên do khiến các hành vi của họ có vấn đề.
Phân Tích Chuỗi Hành Vi Là Gì?
Phân tích chức năng, phân tích chuỗi là một kỹ thuật được thiết kế để giúp một người hiểu chức năng của một hành vi cụ thể. Trong quá trình phân tích chuỗi hành vi của một vấn đề cụ thể (ví dụ: cố ý làm hại bản thân), một người cố gắng phát hiện ra tất cả các yếu tố dẫn đến hành vi đó.
Các hành vi có thể phục vụ nhiều chức năng. Do đó, hãy phân tích chuỗi đối với một số tình huống khác nhau dẫn đến hành vi có vấn đề và cố gắng xác định tất cả các chức năng mà hành vi có vấn đề phục vụ nhu cầu của bạn.
Nói cách khác, một người cố gắng khám phá tất cả các liên kết trong chuỗi mà cuối cùng dẫn đến hành vi có vấn đề. Do đó, phân tích chuỗi sẽ giúp bạn tìm ra tất cả những điều có thể góp phần vào hành vi của vấn đề.
Thực hiện phân tích chuỗi tốn nhiều thời gian và công sức, nhưng nó rất hữu ích khi một người cố gắng giải quyết hành vi có vấn đề một cách cụ thể. Hầu hết mọi người cố gắng thay đổi hành vi mà không hoàn toàn hiểu được nguyên nhân gây ra hành vi đó, vì vậy, phân tích chuỗi cho phép họ nhận ra rõ ràng hơn các yếu tố góp phần vào hành vi, xác định các yếu tố kích hoạt cũng như tìm kiếm các giải pháp để ngăn chặn vấn đề ở nhiều điểm khác nhau.
Khi Nào Cần Phân Tích Chuỗi Hành Vi?
Những trường hợp cần phân tích chuỗi hành vi bao gồm:
-
Các hành vi nguy cơ như sử dụng chất kích thích hoặc lái xe khi say rượu
-
Hành vi hung hăng và bạo lực,
-
Các hành vi liên quan đến rối loạn tâm thần
-
Hành vi tự hại
-
Ý định tự sát và hành vi tự sát.
-
Bất kỳ hành động nào khác gây ra đau khổ, tổn hại hoặc gián đoạn trong cuộc sống của một người
Sẽ rất hữu ích nếu bạn thực hiện phân tích chuỗi ngay sau khi bạn tham gia vào hành vi của vấn đề. Bằng cách này, bạn sẽ luôn có những trải nghiệm mới và những ghi nhớ thêm về các yếu tố dẫn đến hành vi có vấn đề của bạn.
Phân tích chuỗi cũng có thể hữu ích khi giúp xác định những điều có thể khiến bạn dễ phản ứng với tình huống. Ví dụ, khi mọi người ăn không ngon hoặc ngủ không đủ giấc, họ có thể dễ có tâm trạng tiêu cực hơn hoặc phản ứng mạnh mẽ hơn.
Tham khảo các bài viết liên quan đến hành vi:
-
Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)
-
Hành vi tự hại
-
Can thiệp và hỗ trợ hành vi tích cực
Cách Phân Tích
Để thực hiện phân tích chuỗi hành vi, một người cần xác định tình huống họ đang trải qua, những suy nghĩ đang diễn ra trong họ và những cảm giác mà họ đã có trước khi thực hiện hành vi đó.
Khi làm như vậy, họ có thể nâng cao nhận thức về tất cả các yếu tố nguy cơ đối với hành vi có vấn đề. Bằng cách này, họ có khả năng can thiệp sớm hơn để ngăn chặn hành vi đó trong tương lai.
Chọn Hành Vi Để Phân Tích
Bước đầu tiên là xác định hành vi bạn muốn thay đổi. Ví dụ, bạn có muốn ngừng việc bản thân cảm thấy chán ăn? Do đó, trước hết hãy cố gắng xác định một hành vi đang gây ra vấn đề cho bạn trong cuộc sống.
Những câu hỏi bạn có thể tự hỏi bao gồm:
-
Sự kiện chính xác dẫn đến hành vi là gì?
-
Khi nào vấn đề bắt đầu?
-
Điều gì đã xảy ra khi nó bắt đầu?
-
Bạn đang có những suy nghĩ, cảm xúc hoặc hành vi nào vào thời điểm đó?
Điều quan trọng là khi mô tả hành vi, hãy thật cụ thể và chi tiết.
Tham khảo: Hành vi thích nghi không tốt (Maladaptive Behaviors)
Xác Định Các Liên Kết Trong Chuỗi
Tiếp theo, hãy nghĩ về những gì đã xảy ra trước khi bạn thực hiện hành vi vấn đề. Sau khi bạn viết ra sự kiện và kết quả ban đầu, hãy tự hỏi điều gì đã xảy ra tiếp theo. Những câu hỏi bạn có thể tự hỏi mình bao gồm:
-
Bạn đã có suy nghĩ hoặc cảm giác gì sau khi nó xảy ra?
-
Những hành động nào tiếp theo?
-
Bạn cảm thấy thế nào trong và sau khi thực hiện hành vi?
-
Bạn đã làm gì vậy?
-
Điều gì đã xảy ra xung quanh bạn?
-
Bạn có đang tranh cãi không?
-
Ký ức về sự kiện đau buồn của bạn có bị kích hoạt không?
Mục tiêu của quá trình này là xác định sự kiện hoặc tình huống được coi là điểm khởi đầu cho hành vi vấn đề của bạn.
Chú Ý Đến Các Khuôn Mẫu Trong Suy Nghĩ
Bây giờ, hãy xác định suy nghĩ nào được đưa ra bởi tình huống hoặc sự kiện dẫn đến hành vi vấn đề. Các câu hỏi để tự hỏi bản thân tại thời điểm này bao gồm:
-
Bạn đã đánh giá tình huống đó như thế nào hoặc bản thân bạn trong tình huống đó như thế nào?
-
Bạn có suy nghĩ thảm khốc theo kiểu hoặc ăn cả hoặc mất tất hay không?
Hiểu được các khuôn mẫu trong suy nghĩ dẫn đến hành vi là điều quan trọng và nó sẽ cho phép bạn tìm cách thay đổi những suy nghĩ vô ích đó.
Tìm Giải Pháp
Bước tiếp theo là suy nghĩ về các giải pháp có thể giải quyết các khía cạnh khác nhau của hành vi. Các giải pháp này sẽ khác nhau tùy thuộc vào mỗi cá nhân, suy nghĩ, hành vi và cả nguồn lực sẵn có.
Câu hỏi:
-
Bạn có thể làm gì khác nhau ở mỗi điểm trong trình tự?
-
Bạn có thể đã sử dụng những chiến lược đối phó nào?
-
Bạn có những kỹ năng nào sẽ giúp bạn đối phó hiệu quả hơn với hành vi, suy nghĩ hoặc cảm giác đó?
-
Có những kỹ năng mới nào bạn có thể học sẽ hữu ích không?
Tại mỗi điểm trong chuỗi hành vi, hãy viết ra các giải pháp mà bạn có thể sử dụng để giải quyết vấn đề. Bạn có thể viết, “Khi tôi bắt đầu cảm thấy X, tôi có thể sử dụng chiến lược ứng phó Y.”
Xem Lại Chuỗi Hành Vi
Suy nghĩ về những cảm xúc mà bạn đã trải qua bởi tình huống đó. Cố gắng hết sức để liệt kê càng nhiều cảm xúc càng tốt, chẳng hạn như sợ hãi, buồn bã, tức giận, xấu hổ, tội lỗi,…
Chú ý đến những gì bạn cảm thấy trong cơ thể của bạn. Cố gắng nhận ra và dán nhãn tất cả các cảm giác xuất hiện.
Ví dụ, bạn có bị hụt hơi, căng cơ hay tăng nhịp tim? Hãy uy nghĩ về cách cơ thể bạn phản ứng với tình huống.
Tiếp theo, liệt kê những suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác cơ thể khiến bạn muốn thực hiện hành vi có vấn đề. Chúng đã khiến bạn muốn thoát khỏi tình huống hay làm điều gì đó để khiến những cảm xúc đó dừng lại? Bạn có cảm thấy cần phải can thiệp vào hành vi giải quyết vấn đề của mình không?
Cuối cùng, hãy nghĩ về hậu quả của việc thực hiện các hành vi có vấn đề của bản thân. Bạn có cảm thấy tốt hơn sau đó không? Hay bạn cảm thấy thất vọng về bản thân? Hổ thẹn? Cố gắng liệt kê càng nhiều hậu quả (cả tích cực và tiêu cực) càng tốt.
Nguồn: Verywellmind – How to Do a Behavior Chain Analysis
Tham Khảo: Giá Trị Của Con Người Trong Bối Cảnh Phân Tích Hành Vi Lâm Sàng Hiện Đại