Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về khái niệm, nguồn gốc và đặc điểm của truyện ngụ ngôn. Hãy cùng theo dõi nhé!
Khái niệm
Truyện ngụ ngôn là một loại truyện kể có thể sử dụng văn xuôi hoặc văn vần, có tính chất ám chỉ và nhân hóa các loại động vật, vật thể hay thậm chí con người để truyền tải một thông điệp về triết lý, luân lý hoặc nhận định về cuộc sống và xã hội. Một số truyện ngụ ngôn có tính chất hài hước nhưng mang ý nghĩa sâu sắc, trên cả mục đích giáo dục và khuyến khích con người.
- “Ngụ ngôn”: Cách diễn đạt giấu kín ý nghĩ để người nghe, người đọc tự suy ra và hiểu.
- “Truyện ngụ ngôn”: Loại truyện được kể bằng văn xuôi hoặc văn vần, sử dụng các câu chuyện về loài vật, vật thể hoặc con người để truyền tải một thông điệp ẩn dụ, khuyên nhủ hoặc truyền đạt một bài học trong cuộc sống.
Nguồn gốc của truyện ngụ ngôn
Một phần truyện ngụ ngôn có nguồn gốc từ các câu chuyện về loài vật. Khi con người nhận thức và ám chỉ đến con người thông qua câu chuyện về loài vật, truyện ngụ ngôn ra đời.
Đặc trưng của truyện ngụ ngôn
Truyện ngụ ngôn thường có ý nghĩa kép (không chỉ mang ý nghĩa sự việc mà còn mang ý nghĩa bóng):
- Ý nghĩa sự việc: Đây là ý nghĩa cụ thể, hiển nhiên của câu chuyện.
- Ý nghĩa bóng: Đây là ý nghĩa sâu sắc được thể hiện qua câu chuyện, thường chứa đựng những bài học cho con người trong cuộc sống.
Nội dung chính của truyện ngụ ngôn
- Chỉ trích tầng lớp thống trị: Ví dụ như “Chúa sơn lâm ngọa bệnh”, “Chèo bẻo và ác là”, “Mèo ăn chay”…
- Phê phán những thói hư tật xấu của con người: Ví dụ như “Ếch ngồi đáy giếng”, “Đeo nhạc cho mèo”…
- Những bài học, kinh nghiệm rút ra từ cuộc sống thực tế: Ví dụ như “Thầy bói xem voi”, “Đẽo cày giữa đường”, “Mèo lại hoàn mèo”…
Nghệ thuật được sử dụng trong truyện ngụ ngôn
1. Cốt truyện và kết cấu
Cốt truyện đơn giản, dễ hiểu.
Kết cấu ngắn gọn, ít chi tiết.
2. Nhân vật
Nhân vật đa dạng, có thể là bất cứ thứ gì trong vũ trụ: từ con người, thần linh đến loài vật, cây cỏ…
Nhân vật trong truyện ngụ ngôn thường được xây dựng qua sự đối lập: thông minh và ngốc nghếch, tốt bụng và xấu xa, nhỏ bé và to lớn…
3. Biện pháp ẩn dụ
Truyện ngụ ngôn thường sử dụng các biện pháp ẩn dụ thông qua ngôn ngữ hàm súc.
Các loài vật trong truyện ngụ ngôn có thể ám chỉ một loại con người trong xã hội, ví dụ như cáo xảo quyệt, mèo giả dối…
Một số truyện ngụ ngôn đặc sắc
1. Con quạ thông minh
Một con quạ đang rất khát nước. Nó bay một quãng đường dài để tìm nước nhưng không tìm thấy giọt nước nào. Mệt mỏi, nó đậu xuống cành cây để nghỉ ngơi. Nó nhìn quanh và thấy một cái bình dưới một gốc cây.
Khi đến gần, nó nhận ra rằng cái bình chỉ chứa rất ít nước và nó không thể chạm mỏ vào đáy để uống được. Nó cố gắng đủ mọi cách để đạt đến mặt nước nhưng không thành công.
Nhìn quanh, quạ thấy những hạt sỏi nhỏ nằm gần đó. Ngay lập tức, nó dùng chân gắp một hạt sỏi để thả vào bình. Quạ tiếp tục gắp và thả những hạt sỏi khác vào bình.
Không lâu sau đó, nước đã dâng lên đến miệng bình. Bây giờ, quạ có thể chạm mỏ vào bình và uống nước. Quạ rất hạnh phúc khi thấy công sức của mình đã được đền đáp. Nó uống thỏa thích những giọt nước ngọt mát và sau đó bay lên cây để nghỉ ngơi.
Bài học rút ra: Khi gặp khó khăn, chúng ta không nên đầu hàng mà phải tìm cách vượt qua.
2. Lừa và ngựa
Có một chú Lừa đi cùng một con Ngựa, ngựa trông rất cao sang và bảnh bao. Ngựa chỉ cần một chiếc yên nhỏ trên lưng, trong khi Lừa thì phải chịu gánh nặng nặng đến nỗi không thể chịu nổi. Lừa xin Ngựa chia sẻ gánh nặng một chút nếu không Lừa sẽ chết trước khi đến thành phố. Lừa nói:
“Cầu xin anh giúp tôi, một nửa gánh nặng này đối với anh chỉ như trò đùa thôi.”
Nhưng Ngựa từ chối ngay mà không chút do dự, thậm chí còn phun một hơi vào mặt bạn đồng hành.
Lừa không thể chịu thêm gánh nặng trên lưng, nó cuối cùng đã ngã gục. Sau đó, con Ngựa đã phải chở toàn bộ số hàng hoá, kèm theo là trọng lượng của chiếc da Lừa.
Bài học rút ra: Khi là bạn bè, chúng ta cần yêu thương và giúp đỡ nhau trong những lúc khó khăn.
3. Lừa và Hổ
Xưa kia, ở vùng Quý Châu không có Lừa. Một người làm việc tốt đã mang một con Lừa đến đây bằng thuyền. Sau đó, người đó mới nhận ra rằng ở đây hầu như không cần đến Lừa. Vậy là người đó đã thả Lừa vào rừng.
Một hôm, có con Hổ đi dạo trong rừng. Từ xa, Hổ đã thấy Lừa. Lần đầu tiên thấy một sinh vật cao lớn như vậy, Hổ nghĩ Lừa chắc chắn là một kẻ mạnh mẽ. Mặc dù chính Hổ là “Vua rừng xanh”, nhưng nó vẫn không dám coi thường Lừa. Vậy nên, Hổ nằm nấp ở một nơi bí mật để quan sát. Khi Hổ nhận thấy Lừa không phải mối đe dọa lớn đối với mình, nó tiến lại từ từ, muốn làm quen với Lừa. Lừa nhìn thấy một con vật lớn gan lớn hiện ra trên lãnh thổ của mình, nên nó kêu lên một tiếng. Theo tiếng kêu mà suy ra, Lừa nhận thấy Hổ phải là một kẻ mänh mẽ. Hổ bị một phen hoảng sợ, nghĩ rằng Lừa sẽ tấn công nó, nên nó sợ hãi và chạy trốn. Nhưng sau khi chạy xa, Hổ mới nhận ra rằng Lừa không đuổi theo, và nó vẫn bình thản gặm cỏ ở cùng một chỗ. Sau nhiều lần quan sát, Hổ nhận ra rằng Lừa không có bản lĩnh đặc biệt và nó không còn sợ tiếng kêu của Lừa nữa.
Hổ ngày càng tiếp cận gần với Lừa. Khi Lừa đang ăn cỏ, Hổ chạy tới và chạm nhẹ vào Lừa, hoặc khi Lừa đi qua, Hổ cố tình va vào Lừa.
Hổ liên tục thử thách sự kiên nhẫn của Lừa. Lừa trở nên cực kỳ tức giận, lúc nào cũng dùng chân đá Hổ.
Dần dần, Hổ nhận ra rằng điều đặc biệt nhất ở Lừa chính là khả năng đá đối thủ bằng chân. Hổ vui mừng nhảy lên và tấn công Lừa, rống lên và cắn chết Lừa.
Bài học rút ra: Chúng ta cần tin tưởng và hiểu rõ khả năng của mình, dám đấu tranh và biết cách đấu tranh để chiến thắng.
Xem thêm:
- Truyện ngụ ngôn Chó sói và bảy chú dê con
- Truyện ngụ ngôn Con cáo và chùm nho
- Truyện cổ tích Việt Nam và Thế giới được chọn lọc hay nhất
