Giới thiệu
Trong bài viết này, chúng ta sẽ so sánh bút pháp “thi trung hữu hoạ” trong hai bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng và Tràng giang của Huy Cận.
“Thi trung hữu hoạ” và sự giàu hình ảnh trong thơ ca
Quan niệm “thi trung hữu hoạ” chỉ ra một đặc trưng quan trọng của thơ ca trữ tình, đó là sự giàu hình ảnh. Khác với nghệ thuật vẽ, trong thơ ca, những họa/tranh/cảnh được tạo ra không bằng màu sắc mà bằng chất liệu ngôn từ. Hình ảnh trong thơ ca là sự biểu hiện của những cảm xúc nội tâm thông qua thế giới tinh thần vô hình. Để biểu hiện các hình ảnh này, các nhà thơ thường phải dựa vào những điểm tựa cụ thể để tạo nên sự hữu hình.
So sánh bút pháp trong Tây Tiến và Tràng giang
Khi nhìn vào hai đoạn trích thơ Tây Tiến và Tràng giang, chúng ta có thể nhận thấy rõ sự tương đồng giữa chúng trong việc áp dụng bút pháp “thi trung hữu hoạ” để tạo nên các hình ảnh phù hợp với cảm xúc và cảm hứng của tác giả.
- Trích từ Tây Tiến: “Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm/…/ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
- Trích từ Tràng giang: “Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu/…/ Sông dài, trời rộng, bến cô liêu”
Cả hai đoạn trích thơ đều sử dụng chất liệu ngôn từ để tạo hình các bức tranh thiên nhiên phù hợp với cảm xúc và cảm hứng của tác giả. Tuy nhiên, cả hai bài thơ lại có nguồn cảm hứng khác nhau. Tây Tiến miêu tả vẻ đẹp hùng vĩ và hiểm trở của núi rừng Tây Bắc, trong khi Tràng giang miêu tả một không gian rộng lớn, cô quạnh và gây rợn ngợp của sông Hồng khi chiều tà buông xuống.
Để tạo nên các bức tranh thiên nhiên, Quang Dũng đã sử dụng các từ láy như “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút” và biện pháp nghệ thuật phép đối như “lên – xuống”, “dốc”, “súng ngửi trời”…
Trong khi đó, Huy Cận đã sử dụng các từ láy như “Lơ thơ”, “đìu hiu”, “chót vót” và biện pháp nghệ thuật phép đối như “Nắng xuống – trời lên”, “Sông dài – trời rộng”. Ngoài ra, các từ như “cồn nhỏ”, “nắng”, “trời”, “sông”, “bến” cũng được sử dụng để tạo nên không gian rộng lớn. Âm thanh cũng được sử dụng để miêu tả không gian, ví dụ như “Đâu tiếng làng xa”.
Tổng kết
Chung quy lại, cả hai đoạn trích thơ trên là những ví dụ tiêu biểu cho quan niệm “thi trung hữu hoạ”. Chúng không chỉ mang đến một nét đẹp nghệ thuật độc đáo cho thơ ca, mà còn tạo thành những bức tranh thiên nhiên đẹp và lãng mạn của Việt Nam.
Để tìm hiểu thêm về sáng tác thơ và văn hóa, hãy truy cập Tâm sự của Sách.
