Sáng Mắt

Được Jose Saramago viết sau Mù Lòa 9 năm, Sáng Mắt là những diễn biến xảy ra sau thảm họa mù trắng trong Mù Lòa. Như ta đã biết ở phần cuối Mù Lòa, tất cả mọi người đã sáng mắt trở lại. Và tất cả mọi người cùng chính phủ hăng hái bước vào cuộc bầu cử ở phần tiếp theo này. Tất cả dường như đã nghĩ rằng thảm kịch sẽ không còn nữa. Ngày bầu cử trời mưa xối xả, khiến các điểm bầu cử lo lắng cử tri sẽ ở nhà. Đến lúc mưa tạnh tất cả cử tri đổ xô đi bỏ phiếu, nhưng người ta chưa kịp mừng thì đã kiểm thấy 70% là phiếu trắng. Các điểm bỏ phiếu sợ hãi, chính phủ lo lắng vẫn chưa ai quên cơn ác mộng mù trắng 4 năm trước. Một cuộc điều tra được mở ra, với một anh thanh tra cùng hai đồng sự. Ác mộng mù trắng kinh hoàng nhiều năm trước được lật mở, với những góc điều tra mới và với những nhân vật cũ: vợ chồng ông bác sĩ, cô gái điếm, ông già chột mắt, thằng nhóc, con chó uống nước mắt. Ai là kẻ đã xúi người dân bỏ phiếu trắng? Vì mục đích gì?

Khác với Mù Lòa tập trung nhiều cảnh hành động với khung cảnh của hậu tận thế, Sáng Mắt khắc họa hình ảnh một chính phủ vô năng nhưng nham hiểm, chỉ biết lợi cho mình. Rất nhiều chi tiết cười ra nước mắt ẩn giấu trong Sáng Mắt, những hành động thể hiện rõ sự bất lực, ngu dốt của chính quyền, đặc biệt là màn sơ tán khỏi thành phố, sau đó là hàng loạt hoạt cảnh hỗn loạn, bối rối của những kẻ đứng đầu chính quyền, các Bộ trưởng trong cơn lốc những lá phiếu trắng. Những con người đã từng quay cuồng trong dịch bệnh mù trắng lúc này họ lại phải đối mặt với những cuộc điều tra, với những nghi ngờ, bị theo dõi, bị rình mò. Đặc biệt là bà vợ ông bác sĩ, người duy nhất không bị mù. Trong phần này bà tiếp tục trở thành trung tâm của truyện, trở thành nghi phạm hàng đầu. Sát cánh với bà là anh thanh tra, nhân vật mới của phần này. Một con người chính trực, tốt bụng có lương tâm giữa một xã hội ngày càng tha hóa, mục ruỗng sau khi trải qua cơn dịch bệnh. Dường như những dư âm của nó bốn năm trước vẫn còn vương lại ở thành phố này, những niềm tin bị sụp đổ, những nghi ngờ phủ bóng đen khi người dân không còn biết phải tin ai, tin vào chính phủ ư? Tin làm gì khi chính phủ cũng sẽ bỏ rơi họ một lần nữa? Tin vào xã hội thì nó vẫn hỗn loạn, vẫn u ám như hồi ấy. Cái thành phố này tuy ở phần này với tựa là Sáng Mắt nhưng nó vẫn chưa thể tìm ra chút ánh sáng nào cho riêng mình. Liệu bà bác sĩ và anh thanh tra có chiếu rọi được luồng sáng đó hay không? Họ sẽ làm thế nào trong cái thành phố vẫn mù như cũ sau khi đã thoát khỏi căn bệnh dịch ấy được 4 năm?

Sáng Mắt với plot truyện mới lạ lồng vào kết cấu văn phong quen thuộc của Saramago. Các nhân vật vẫn không có tên, thoại vẫn không xuống dòng, không ngoặc kép mang lại thử thách mới và cũ cho độc giả của ông. Sáng Mắt thử thách sự kiên nhẫn của độc giả khi gần nửa cuốn sách chỉ tập trung vào bầu cử và những hành động hỗn loạn của chính phủ để giải quyết tình hình, hỗn loạn đến cười ra nước mắt. Jose Saramago tập trung bút lực châm biếm vào cuốn Sáng Mắt, khiến nó tuy không nhiều hành động như Mù Lòa, tuy nhiên cá chi tiết châm biếm thể hiện qua hành động lúng túng như gà mắc tóc của chính quyền nằm ngoài sự tưởng tượng của độc giả. Tình yêu thương giữa người với người, tình thương đồng loại một lần nũa được tái hiện trong Sáng Mắt giữa những con người xa lạ với nhau. Tiêu biểu là bà vợ ông bác sĩ và anh thanh tra, họ cũng những con người đã sống sót qua thảm kịch vẫn còn giữ được đôi mắt sáng trong một xã hội toàn kẻ đui mù. Sáng Mắt có thể khiến những độc giả ưa hành động, ưa tiết tấu nhanh, gay cấn trong Mù Lòa có thể thất vọng nhưng càng đọc Sáng Mắt sẽ càng bị cuốn hút theo kiểu khác với một cái kết bất ngờ.