Những Tản Văn Bình Dị, Thấm Thía
Trong tập tản văn này, 32 câu chuyện được trình bày đến với độc giả, đều là những câu chuyện vô cùng gần gũi. Chúng thật như những câu chuyện của bạn bè, của gia đình ta.
Đó có thể là câu chuyện về việc đăng ảnh lên mạng xã hội của “bồ” của nhân vật “em” sau khi thấy thằng trộm trâu bị đánh suýt chết. Nụ cười sẽ có vị gì khi nghĩ tới chàng trai đang giấu dao trong áo? (Vực mở)
Hoặc câu chuyện của cố Tám với căn nhà lún giữa cây vườn và bóng nắng. Ngày con cháu thăm, thỉnh thoảng bắt gặp cố đang nói chuyện, nhưng không thấy ai. Hỏi, cố Tám cười, nói “tụi bây sợ tao phát khùng nói một mình hả? Không có đâu.” (Cúi xuống che chung)
Còn câu chuyện về công việc xây nhà ở Xẻo Rô, nơi đàn ông cùng nhau làm tổ, chia nhau người làm mái và lợp. Còn phụ nữ trong nhà lo việc trà nước, nấu cơm. Ai rảnh tay thì chẻ lạt, tề đầu lá… (Làm tổ cho nhau)
“Đong Tấm Lòng” Bắt Đầu Từ Những Câu Chuyện Thấm Đẫm Tình Người
Cuốn sách “Đong Tấm Lòng” của Nguyễn Ngọc Tư mang đến cho độc giả những tản văn vẫn với chất giọng nhẹ nhàng quen thuộc. Những câu chuyện chưa bao giờ đi xa rời con người, chưa bao giờ xa rời cái gọi là “tình người”.
Chúng ta sẽ cảm nhận được tình yêu của người già với những con vật nuôi, với những đứa cháu của mình. Những sinh vật nhỏ nhoi như cây ven vách bằng tre, trúc cũng đúng loại ong bầu mê thích. Chỉ cần đục lỗ đầu hay giữa lóng, con ong đen dềnh dàng có ổ. Thằn lằn lang thang trên vách lá ngấm mưa tiếc rẻ những huy hoàng, đôi lúc rơi xuống đoạn đuôi còn giãy… Những đứa trẻ nhỏ thì cứ như chúng coi nhà của mình như nhà của cả xóm, hoặc lấy cớ qua hủ hỉ với bà già để khỏi bị sai vặt, trốn ngủ trưa. Chúng ta thấy được tâm thế cúi xuống che chở cho những sinh vật nhỏ của một người già, theo cách nào đó cũng gần với suy nghĩ của trẻ con… (Cúi xuống che chung)
Gửi Gắm Vui Buồn và Lo Lắng Về Thân Phận Con Người, Vấn Đề Nhức Nhối Trong Xã Hội
Nguyễn Ngọc Tư luôn là một cây bút chắc tay khi viết về con người và đời sống sinh hoạt của người dân lao động. Chị tận dụng tâm hồn nhạy cảm để lấy ra những câu chuyện gợi cảm xúc cho độc giả. Cảnh sinh hoạt ấy trong từng câu chuyện của chị Tư hiện lên vừa yên bình, thanh bình, mà cũng vừa đầy sự thay đổi.
Ví dụ, câu chuyện “Giữa người với người” là những trang tản văn đầu tiên của cuốn sách “Đong Tấm Lòng”. Đó là câu chuyện về việc đăng ảnh trên mạng xã hội của “bồ” của cô gái “em” sau khi thấy chàng trai bị đánh suýt chết. Cô kịp lấy điện thoại chụp ảnh thằng nhỏ nằm bất động, và đăng lên mạng xã hội. Thiên hạ ào vô, thích quá trời. Nhưng em nghĩ bồ đã quên vai trò mình là y sĩ, còn thằng nhỏ là bệnh nhân. Nhưng làm sao quên được kẻ chịu đau đớn kia là một con người? Vì thế, chuyện tình của em đã mẻ đi một miếng sau bữa ấy. Em không bao giờ ghé lại ngôi nhà trên mạng của bồ. Vì em sợ lại gặp trên ấy gương mặt biến dạng của người phụ nữ bị chồng thiêu, bàn tay rụng đốt của một em bé bị bạo hành. Bỗng chốc em nhận ra “Ngay cả mạng xã hội, thứ dùng để chia sẻ, cũng đi bên lằn ranh chia rẽ. Nó giúp em tìm lại rất nhiều bạn học cũ tham gia những chuyến từ thiện, quen và yêu anh y sĩ đẹp trai. Nhưng mạng xã hội cũng góp tay cho đường ai nấy bước. Mẹ em tiếc thằng rể hụt, nói tao thấy nó hiền queo có gì để chê đâu. Em cười cười. Thí dụ một người thấy cô gái trèo thành cầu để nhảy sông tự vẫn, anh ta đắn đo không biết nên giữ cô lại hay cứ để cổ nhảy và ta chụp ảnh đem lên mạng hái hàng trăm cái tặc lưỡi xuýt xoa. Cái đắn đo ấy, dù là trong khoảnh khắc cũng đáng sợ.” Một câu chuyện đơn giản về việc đăng ảnh trên mạng xã hội, nhưng qua lời văn của chị Tư, chúng ta hiểu được sự buồn chán của cái tình người trong xã hội, khi mọi người bận tâm đến việc đăng ảnh câu like hơn là việc cứu người.
Câu chuyện về việc cùng nhau “làm tổ” ở Xẻo Rô cũng gửi gắm trĩu nặng về tình cảm cộng đồng. Đám đàn ông trong xóm chia việc nhau, một người lợp mái, người khác ngồi ven vách. Phụ nữ trong nhà lo việc trà nước, nấu cơm. Ai rảnh tay thì chẻ lạt, tề đầu lá… Nhìn nhà, lại nhớ người, cảm giác đó cũng giúp “làm hòa” mấy đôi cãi cọ. Nhưng khó khăn khi để bụng kẻ đã từng giúp mình dựng lên mái ấm… Đâu chỉ vần công, mà còn góp nhặt cho nhau chút lá chút cây. Những thứ ấy nếu tính bằng tiền thì không nhiều, nhưng vẫn nghe nặng nợ… (Làm tổ cho nhau)
Điểm nhấn: Văn Phong Mượt Mà, Cảm Xúc Sâu Sắc
Văn phong của Nguyễn Ngọc Tư vẫn giữ độ mượt mà, gợi cho người đọc cảm giác và không khí của một vùng đất. Chị luôn tạo ra những chi tiết sống động về đời sống làng quê, tạo ra những trăn trở sâu sắc về vấn đề bản sắc văn hóa, lịch sử, và cội nguồn của một vùng đất.
Với “Mùa mặn”, chúng ta nhìn thấy những con nước mặn xâm lấn vào đất liền, cảnh xâm lấn đất hối hả, hung tợn của biển cả chưa đủ mạnh để sánh bằng nhịp sống hối hả của con người. Nhưng chúng ta đã quên rằng mảnh đất chúng ta sống là mảnh đất được hình thành từ lịch sử khẩn hoang, từ máu, mồ hôi, nước mắt và xương cốt của cha ông. Giữ đất, lập đất, xây nhà, lập vườn, đời đời an cư lập nghiệp đáng lẽ là một điều gần gũi với người dân quê. Nhưng trong thực tế, nhiều người đã quên điều đó. (Mùa mặn)
Câu chuyện về bản sắc dân tộc của người Khmer cũng đặt ra câu hỏi về sự giữ gìn bản sắc trong bối cảnh thay đổi. Dân Khmer từ miệt Bảy Núi trồng trong lòng thành phố, cùng với ngôi chùa. Dân quen gọi là Hẻm Khờ Me… Nhưng bây giờ, hẻm đó chỉ còn nhóm nhỏ sống gần chùa, như bầy người đi lạc. Người ta chuyển đi, đi vào hẻm sâu hơn, xa tới mức chùa cũng không tới. Nhưng cũng có người về, dựng hàng rào xương cá bọc lấy căn nhà tạm bợ, nuôi mấy con bò, lấy nước thốt nốt nấu đường… Cảnh nghe có vẻ buồn, nhưng họ không trơ trụi như ở nơi chỉ cách Ủy ban thành phố non một trăm mét. (Mấy cụm khói rời)
Cuối cùng, chúng ta cảm nhận được trăn trở về việc giữ gìn bản sắc miền quê thông qua những câu chuyện về di cư. Chúng ta đặt câu hỏi “Ta đến từ đâu?” và cảm nhận được sự thay đổi ngôn ngữ và cảm xúc của những con người di cư. Những người miền Trung khẩn hoang giờ nghe giọng Quảng như ngoại ngữ, những người đến từ Bắc thì đổi từ “nhé” thành “dzậy”, thành “quỡn” rất sành. Nhìn vào cách phát âm và màu mắt lạ trên gương mặt của các con cháu lai Hàn Quốc, Đài Loan trên những chuyến xe đường dài về miền Tây, chúng ta thấy rằng câu hỏi về nguồn gốc của từng cá nhân và cả dân tộc là rất quan trọng. (Nước cũ mơ nguồn)
Văn phong của Nguyễn Ngọc Tư vẫn luôn giữ độ mượt mà, gợi cho người đọc thứ cảm giác, thứ không khí của cả một vùng đất, chị vẫn luôn giữ cho mình thế mạnh ở việc miêu tả cảm xúc, cảnh vật, mang đến những chi tiết sống động về đời sống làng quê. Chị Tư viết “Đong Tấm Lòng” không hề sướt mướt hay ủy mị mà chính cái rắn rỏi, gai góc trong từng câu chữ, lời văn đã làm nên được chất riêng, tính triết lý sâu sắc trong cuốn tản văn này.
