1. Một vài nét về tiểu sử nhà thơ Hàn Mặc Tử:
Nhà thơ Hàn Mặc Tử, hay còn được biết đến với tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22-8-1912 tại làng Mỹ Lệ, Đồng Hới, Quảng Bình. Cha ông là Phạm Chương, và do liên quan đến quốc sự, gia đình ông đã bị truy nã. Vì lý do này, Hàn Mặc Tử đã lấy một tên khác để tránh bị bắt. Ông đã đi học ở nhiều nơi, bắt đầu từ trường Tiểu học Sa Kỳ vào năm 1920, sau đó là Quy Nhơn, Bồng Sơn vào năm 1921-1923 và cuối cùng là Sa Kỳ vào năm 1924. Sau khi cha ông qua đời năm 1926 tại Huế, Hàn Mặc Tử tiếp tục học tập tại trường Pellevin – Huế, do mẹ ông cho học. Năm 1930, ông chuyển đến Quy Nhơn, tỉnh Bình Định và thôi học. Gia đình ông theo đạo Công giáo và ông được rửa tội tại Nhà thờ Tam Hòa với tên thánh là Phê Rô Phanxicô.
Tính cách của Hàn Mặc Tử được mô tả là hiền lành, giản dị, hiếu học và thích giao lưu với bạn bè trong lĩnh vực văn thơ. Bản thân ông có vóc dáng yếu đuối. Cha ông, Nguyễn Văn Toản, làm công tác thông ngôn và ký lục, khiến gia đình ông di chuyển nhiều nơi và có nhiều nhiệm vụ khác nhau.
Cuộc đời của Hàn Mặc Tử chứa đựng bốn chữ “Bình”: sinh ra ở Quảng Bình, làm việc cho báo Tân Bình, có người yêu ở Bình Thuận và qua đời tại Bình Định. Hàn Mặc Tử nổi tiếng với nhiều mối tình trong đời, với nhiều người phụ nữ khác nhau, và tất cả những mối tình đều để lại những ấn tượng sâu sắc trong tác phẩm văn thơ của ông. Trong số đó, có những người ông đã gặp, có những người ông chỉ giao tiếp qua thư từ, và có người ông chỉ biết tên như Hoàng Cúc, Mai Đình, Mộng Cầm, Thương Thương, Ngọc Sương, Thanh Huy và Mỹ Thiện.
2. Sự nghiệp văn học của Hàn Mặc Tử:
Sự nghiệp văn học của Hàn Mặc Tử bắt đầu từ khi ông còn rất trẻ, chỉ mới 16 tuổi. Sau khi hoàn thành tác phẩm “Thức khuya”, ông được người bạn Phan Bội Châu giới thiệu cho một tờ báo. Mặc dù có cơ hội nhận học bổng để tiếp tục học văn học ở Pháp, nhưng Hàn Mặc Tử lại quyết định đặt nền tảng cho sự nghiệp tại Sài Gòn.
Trong cuộc đời và sự nghiệp văn học của ông, nhiều người phụ nữ đã trở thành nguồn cảm hứng. Cô gái Huế Hoàng Cúc, một tình đơn phương của Hàn Mặc Tử, đã trở thành đề tài cho nhiều bài thơ như “Vịnh Hoa Cúc” và “Trồng hoa Cúc”. Cô gái Mai Đình lại được ông miêu tả trong tập thơ “Con gái quê”. Ngọc Sương là một cô gái đã yêu thầm nhà thơ và cũng là nguồn cảm hứng cho tập thơ “Thơ điên”. Năm 1940, một nữ sinh Huế tên là Thương Thương mang đến cho ông nguồn cảm hứng mới cho các tác phẩm như “Cẩm Châu Duyên” và “Quần Tiên Hội”.
Tuy nhiên, cuộc đời của Hàn Mặc Tử cũng đầy gian nan. Năm 1938 – 1939, ông mắc bệnh phong, một căn bệnh nan y thời đó, làm cho thân thể của ông khô cứng, bàn tay nhăn nheo do phải dùng lực để hoạt động. Bệnh của ông phát triển nhanh chóng, và dù ông đã uống nhiều thuốc của lang băm, nhưng nội tạng của ông vẫn bị tàn phá. Năm 1940, nhà thơ Hàn Mặc Tử qua đời khi còn khá trẻ.
Để tưởng nhớ đến một nhà thơ tài ba này, nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã sáng tác ca khúc “Hàn Mạc Tử” để kể về cuộc đời của ông. Năm 2004, Hãng phim Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh (TFS) đã thực hiện bộ phim về cuộc đời Hàn Mặc Tử để tưởng niệm ông.
3. Những bút danh của Hàn Mặc Tử:
Nguyễn Trí Trọng đã yêu thích thơ từ khi còn rất trẻ. Lúc 16 tuổi, ông bắt đầu sáng tác thơ dưới bút danh Lệ Thanh, Phong Trần. Năm 1936, khi ra mắt phụ trương của báo Sài Gòn, ông quyết định đổi tên thành Hàn Mạc Tử. Hàn Mạc Tử có ý nghĩa là một chàng trai đứng sau màn rèm lạnh lẽo và cô độc. Sau đó, người bạn gợi ý ông vẽ thêm hình ảnh Mặt Trăng khuyết vào bức màn rèm để thể hiện sự cô đơn của con người trước sự vô tận của thiên nhiên. “Mặt Trăng khuyết” đã được thêm vào chữ “Mạc”, tạo thành từ “Hàn Mặc Tử” với ý nghĩa “chàng trai viết văn bằng cây bút”.
4. Phong cách nghệ thuật:
4.1. Phong cách thơ ca:
Hàn Mặc Tử bắt đầu sự nghiệp văn học với thể loại thơ Cổ điển Đường luật, sau đó chuyển sang viết thể loại thơ mới lãng mạn. Tác phẩm của ông thể hiện tình yêu đau đớn và phức tạp đối với cuộc sống thường nhật. Hàn Mặc Tử là một nhà thơ mãnh liệt, nhưng cũng là một người đau khổ, đấu tranh giữa linh hồn và thể xác. Ông khao khát được thoát khỏi thân xác để hồn mình bay lên trên bầu trời, nơi không có đau đớn và tràn đầy hương thơm. Tuy nhiên, ông cũng muốn ở lại bên người yêu thương, trải nghiệm tình yêu trong thế giới hiện hữu. Thế giới thơ của Hàn Mặc Tử chia thành hai phần đối lập:
- Ông sử dụng hai hình tượng chính là hồn và trăng để viết về những bài thơ điên rồ và ma quái.
- Những bài thơ trong trẻo, tươi đẹp và đầy hình ảnh lạ thường, phản ánh sự trong sáng và hồn nhiên của cuộc sống.
4.2. Nghệ thuật trong thơ ca Hàn Mặc Tử:
Khi đọc thơ của Hàn Mặc Tử, người đọc sẽ cảm nhận được tình yêu đắm say của ông đối với cuộc sống, thiên nhiên và con người, một tình yêu khao khát và mãnh liệt đến mức đau đớn. Tập thơ của ông truyền tải sự phóng khoáng, khao khát tràn đầy cảm xúc cùng với những đau thương. Ông truyền đạt cảm xúc bằng cả tâm hồn và thể xác, bằng sự điên lẫn sự tỉnh táo, bằng cả mơ hồ lẫn thực tế.
Mặc dù nhiều bài thơ của ông mang khuynh hướng siêu thoát vào một thế giới khác, đó là một hình chiếu ngược lại cho niềm khát khao sống của ông. Nhưng đến cuối đời, giọng thơ của ông trở nên thanh thoát, bình yên hơn. Ông chấp nhận trải qua những khó khăn trên trần thế, để rồi trở về cõi vĩnh hằng. Biểu tượng của “trăng”, “hồn” và “máu” trở thành những biểu tượng nghệ thuật không thể thiếu, xuất hiện liên tục và kết hợp trong thơ của Hàn Mặc Tử.
Thơ của ông được viết bằng ngôn ngữ Việt Nam thuần túy, sáng tạo và đạt đến một trình độ cao, đồng thời mang tính mới mẻ và đặc trưng của Việt Nam. Mỗi bài thơ của ông có cấu trúc chặt chẽ, vận dụng trôi chảy và mãnh liệt.
5. Các tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tác của Hàn Mặc Tử:
Mặc dù cuộc đời của Hàn Mặc Tử ngắn ngủi, ông đã để lại một khối lượng tác phẩm đáng kể trong kho tàng văn học Việt Nam:
- Âm thầm
- Bẽn lẽn
- Duyên muộn
- Đời phiêu lãng
- Em lấy chồng
- Gái quê
- Hái dâu
- Lòng quê
- Mất duyên
- Một đêm nói chuyện với gái quê
- Mơ
- Nắng tươi
- Nhớ chăng
- Nhớ nhung
- Nụ cười
- Quả dưa
- Sượng sùng
- Tiếng vang
- Tình quê
- Tình thu
- Tôi không muốn gặp
- Trái mùa
- Uống trăng
- Biển hồn ta
- Chơi trên trăng
- Cô gái đồng trinh
- Cô liêu
- Hồn là ai
- Một miệng trăng
- Ngoài vũ trụ
- Ngủ với trăng
- Người ngọc
- Rướm máu
- Rượt trăng
- Sáng láng
- Say trăng
- Trăng tự tử
- Trút linh hồn
- Trường tương tư
- Ước ao
- Vớt hồn
- Biển hồn ta
- Chơi trên trăng
- Cô gái đồng trinh
- Cô liêu
- Hồn là ai
- Một miệng trăng
- Ngoài vũ trụ
- Ngủ với trăng
- Người ngọc
- Rướm máu
- Rượt trăng
- Sáng láng
- Say trăng
- Trăng tự tử
- Trút linh hồn
- Trường tương tư
- Ước ao
- Vớt hồn
- Bắt chước
- Cao hứng
- Chuỗi cười
- Đà Lạt trăng mờ
- Đây thôn Vĩ Dạ
- Ghen
- Huyền ảo
- Lưu luyến
- Mơ hoa
- Mùa xuân chín
- Sáng trăng
- Say nắng
- Thi sĩ Chàm
- Thời gian
- Tối tân hôn
- Trăng vàng trăng ngọc
6. Những nhận định về Hàn Mặc Tử:
Hàn Mặc Tử là một nhà thơ có phong cách nghệ thuật độc đáo và thường được nhắc đến trong diễn đàn văn học Việt Nam. Dưới đây là những nhận định từ các độc giả và cũng là đồng nghiệp của ông về Hàn Mặc Tử và phong cách thơ của ông.
“Theo tôi, thơ đời Hàn Mặc Tử sẽ tồn tại lâu dài. Ông là người rất tài năng và đã đóng góp đáng kể cho phong cách thơ mới.” – Nhà thơ Huy Cận
“Một nguồn thơ rào rạt và lạ lùng, Vườn thơ của Hàn rộng mênh mông, không giới hạn, càng đi xa càng khiến ta sợ hãi.” – Nhà phê bình văn học Hoài Thanh
“Hàn Mặc Tử có khoảng bảy bài hay, trong đó có bốn bài đạt đến độ toàn bích. Còn lại là những câu thơ thiên tài. Những câu thơ này, không phải của Hàn Mặc Tử, không ai có thể viết nổi. Thật tiếc là những câu thơ ấy lại nằm trong những bài thơ còn nhiều yếu tố hỗn loạn.” – Nhà thơ Trần Đăng Khoa
“Trước không ai, sau không ai, Hàn Mặc Tử giống như một ngôi sao chổi vụt qua bầu trời Việt Nam với cái duỗi chói lòa rực rỡ. Tôi xin hứa rằng, sau này, những cái tầm thường, mực thước kia sẽ biến mất, và chỉ còn lại Hàn Mạc Tử của thời kỳ này.” – Nhà thơ Chế Lan Viên
