Tế Hanh – Người con xứ sở núi Ấn sông Trà
Tế Hanh là người con của xứ sở núi Ấn sông Trà. Từ khi còn trẻ cho đến khi già, ông luôn nắm trong lòng tình yêu sâu đậm dành cho quê hương. Tình yêu này được thể hiện qua cảm xúc chân chất, tự nhiên trong những bài thơ của ông.
Bài thơ “Quê hương” – Tình yêu thiết tha với người dân vạn chài
Bài thơ “Quê hương” được sáng tác năm 1938, khi Tế Hanh mới 17 tuổi và đang theo học trung học tại Huế. Đây là lời nhớ, tình yêu mãnh liệt dành cho quê hương. Bài thơ bắt đầu với những câu chuyện đơn giản, tự nhiên của Tế Hanh:
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới:
Nước bao vấy, cách biển nửa ngày sông.”
Quê hương của Tế Hanh là một cù lao nổi giữa bốn bề sông nước. Dân làng sống bằng nghề chài lưới, cuộc sống của họ gắn bó chặt chẽ với biển cả. Làng nghèo giống như bao làng biển khác, nhưng khi xa cách, nhà thơ luôn nhớ đến quê hương thân yêu. Mới nhất là khung cảnh:
“Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.”
Đoàn thuyền nối đuôi nhau rời bến lúc bình minh. Cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp. Bầu trời cao lồng lộng đồng điệu với lòng người phơi phới. Hình ảnh các chàng trai xứ biển vạm vỡ và con thuyền băng băng lướt sóng đã in sâu trong tâm tưởng nhà thơ:
“Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang.”
Hình ảnh đẹp đẽ và sự sử dụng các từ ngữ độc đáo như “hăng”, “phăng”, “mạnh mẽ”, “vượt” đã tạo nên một sức mạnh và vẻ đẹp hùng vĩ của đoàn thuyền ra khơi.
Trong hai câu tiếp theo, tác giả so sánh cánh buồm với hồn làng:
“Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…”
So sánh này mang lại một cảm giác thơ mộng và thiêng liêng. Nhà thơ cảm thấy đó chính là biểu tượng của hồn làng, và ông đã dùng ngòi bút để thể hiện sự vẽ ra của cái hình và cái hồn của cánh buồm. So sánh này không chỉ làm cho cảnh vật trở nên cụ thể hơn, mà còn mang lại một ý nghĩa to lớn. Có lẽ không có hình ảnh nào có thể diễn tả hết cái hồn của làng chài như hình ảnh cánh buồm trắng căng phồng trong gió biển.
Bài thơ miêu tả đoàn thuyền ra khơi vừa là bức tranh thiên nhiên tươi sáng, vừa là bức tranh lao động đầy hứng khởi của dân làng biển.
Khi đoàn thuyền trở về bến sau chuyến ra khơi, cảnh tượng phấn khởi được miêu tả đến từng chi tiết:
“Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về.
Nhờ ơn trời! biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng.”
Cả dân làng vui mừng đón đoàn thuyền trở về trong không khí ồn ào. Những chiếc ghe đầy ắp con cá tươi ngon trông thật thích mắt. Dân làng chân thành cảm ơn trời đất đã mang lại biển lặng để đoàn thuyền an toàn trở về.
Cuộc sống của dân chài phụ thuộc vào thiên nhiên. Họ vất vả, cực nhọc trăm bề để kiếm miếng cơm manh áo. Vì vậy, giây phút đón người thân sau chuyến đi biển an toàn trở về luôn tràn đầy niềm vui.
Giữa khung cảnh đó, hình ảnh cường tráng của những chàng ngư phủ quanh năm vật lộn với sóng gió đã in sâu trên thân hình và trong tâm hồn họ:
“Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng,
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.”
Những con thuyền về bến sau chuyến ra khơi được so sánh với con người sau một ngày làm việc vất vả: “Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm, Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.” Hiểm nguy đã lùi xa, để lại sự thanh thản, bình yên. Nghệ thuật nhân hóa đã mang lại cho con thuyền vô tri một đời sống và một tâm hồn tinh tế.
Bài thơ “Quê hương” mộc mạc, tự nhiên nhưng rất sâu sắc và thấm đượm bởi nó được viết lên từ cảm xúc chân thành. Sức hấp dẫn của nó không chỉ đến từ những hình ảnh tiêu biểu và ngôn ngữ tự nhiên, trong sáng, mà còn qua những biện pháp nghệ thuật tinh tế như so sánh, ví von, nhân hóa. Bài thơ này có thể coi như một cung đàn dịu ngọt của những tấm lòng gắn bó sâu nặng với quê hương, bởi đây là mảnh tâm hồn trong trẻo nhất của Tế Hanh dành cho mảnh đất chôn rau cắt rốn.
