Phần mở bài trong một bài văn nghị luận xã hội có vai trò quan trọng, vì nó giúp gợi mở và định hướng cho vấn đề được thảo luận. Có hai cách để mở bài, đó là trực tiếp và gián tiếp. Hãy cùng tìm hiểu về cách mở bài nghị luận xã hội qua bài viết này.
Tài liệu này dành cho các bạn học sinh lớp 9 và lớp 12, hướng dẫn cách mở bài cho bài văn nghị luận xã hội, cùng với một số mẫu mở bài nghị luận xã hội có thể tham khảo. Chúng tôi sẽ chia sẻ chi tiết ngay dưới đây.
I. Hướng dẫn cách mở bài nghị luận xã hội
-
Phần mở bài trong một bài văn nghị luận xã hội có vai trò gợi mở và định hướng vấn đề. Có hai cách mở bài như sau:
-
Cách mở bài trực tiếp: Đi thẳng vào vấn đề cần nghị luận. Khi mở bài trực tiếp, cần tập trung vào vấn đề nghị luận và tránh lan man.
-
Cách mở bài gián tiếp: Bắt đầu từ vấn đề liên quan và dẫn dắt đến vấn đề cần nghị luận. Khi mở bài gián tiếp, cần tạo được sự hấp dẫn và linh hoạt. Có thể mở bài gián tiếp bằng cách dẫn dắt từ một câu nói, ý kiến, hoặc nhận định trước khi đi vào vấn đề cần nghị luận.
-
-
Cấu trúc của mở bài gồm các phần sau:
-
Dẫn dắt vấn đề: Sử dụng những câu nói, ý kiến, hoặc nhận định liên quan để thu hút người đọc hoặc người nghe vào vấn đề bàn luận hoặc tình huống đặt ra trong đề bài.
-
Nêu vấn đề: Đưa ra một cách ngắn gọn vấn đề cần nghị luận, chú ý đúng vấn đề đặt ra trong đề bài và nêu một cách khái quát.
-
Nhận định về tầm quan trọng của vấn đề và ý nghĩa của vấn đề đối với cuộc sống và xã hội (không nhất thiết phải có, tùy thuộc vào từng nội dung).
-
II. Làm thế nào để có một mở bài hay?
Để có một mở bài hay, người viết cần tuân thủ các yêu cầu sau:
-
Ngắn gọn (khoảng 3 đến 4 câu văn): Mở bài cần ngắn gọn, tránh dài dòng và không lan man để tránh khiến người đọc lạc đề.
-
Đầy đủ: Nêu rõ vấn đề cần nghị luận và các phạm vi tư liệu, thao tác chính trong bài viết.
-
Độc đáo: Tạo sự chú ý cho người đọc với những liên tưởng mới lạ hoặc dẫn dắt bằng những câu trích dẫn ý nghĩa.
-
Tự nhiên: Sử dụng ngôn từ giản dị, mộc mạc, tránh sử dụng những từ phức tạp hoặc cố tình gượng ép nhằm tạo hiệu ứng.
III. Một số ví dụ về cách mở bài nghị luận xã hội
Mẫu 1
Cuộc sống giống như một bức tranh sặc sỡ mà mỗi người tự tay tô điểm. Trong đó, một trong những gam màu quan trọng nhất chính là (nội dung vấn đề cần nghị luận – ví dụ: tình yêu thương, lòng nhân ái, niềm tin…).
Mẫu 2
Thời gian trôi đi và bốn mùa luôn thay đổi. Nhưng những giá trị đích thực vẫn luôn tồn tại giữa cuộc sống đa màu sắc này. Khi nói về những giá trị tốt đẹp, không thể không nhắc đến (nội dung cần nghị luận – ví dụ: sự đồng cảm và chia sẻ, sự tử tế…).
Mẫu 3
Cuộc sống của con người giống như một cuốn nhật ký, với những trang giấy ghi lại những niềm vui, nỗi buồn, thành công và thất bại. Trên hành trình để hoàn thiện cuốn nhật ký riêng, chúng ta cần phải có (nội dung nghị luận). Khi kết thúc cuốn nhật ký, mỗi người đều cảm thấy mãn nguyện và tự hào về chặng đường đã đi qua.
Mẫu 4
Mỗi người sinh ra đều được trời ban trí tuệ để suy nghĩ và một trái tim để cảm nhận yêu thương. Chúng ta sẽ tạo ra cho bản thân những giá trị nhất định, trong đó (nội dung vấn đề nghị luận) là một yếu tố quan trọng giúp cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.
Mẫu 5
Cuộc sống là một hành trình dài, mà trên đó mỗi người sẽ viết nên những trang sách khác nhau. Để trên hành trình đó, chúng ta cần phải có (nội dung nghị luận) để làm cho cuộc sống ngày càng tươi đẹp hơn.
Mẫu 6
Thời gian vô hạn, nhưng cuộc sống hữu hạn. Chính vì vậy, triết lý sống là điều mà con người luôn theo đuổi. Và (nội dung nghị luận) là một trong những yếu tố đó.
Mẫu 7
Trong vũ trụ rộng lớn, sự tồn tại của con người vô cùng nhỏ bé. Mặc dù vậy, sự tồn tại đó là một phần tất yếu. Vì vậy, chúng ta cần làm thế nào để cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Đó đã được gửi gắm qua câu…
Mẫu 8
Cuộc sống là một bức tranh muôn màu. Mỗi người sinh ra đều có số phận riêng. Vì vậy, chúng ta cần cố gắng sống sao cho tốt đẹp. Và câu nói… đã đem đến một bài học quý giá.
Mẫu 9
Con đường đến thành công thường trải qua nhiều khó khăn và thử thách. Tuy nhiên, để vượt qua mọi khó khăn, chúng ta cần có đam mê và nỗ lực từ bản thân. Khi đọc câu nói …, tôi thực sự cảm thấy ý nghĩa của nó.
Mẫu 10
Trong cuộc sống, mỗi người sinh ra đều mang trong mình những giá trị đặc biệt. Chúng ta cần phải nỗ lực hết mình để khẳng định bản thân. Và (nội dung nghị luận) là một phần quan trọng trong hành trình đó.
Mẫu 11
Cuộc sống giống như một mảnh ghép màu sắc. Bên cạnh những gam màu rực rỡ, còn có những gam màu trầm lặng. Mỗi mảnh ghép đều đáng trân trọng. Và (nội dung nghị luận) là yếu tố để chúng ta làm nên bản thân.
Mẫu 12
Xukhôm linxki từng nói: “Con người sinh ra không phải để biến mất như một hạt cát vô danh. Mục đích của con người là để lại dấu ấn trên mặt đất và trong trái tim người khác.” Mỗi con người sống đều phải tạo ra những giá trị tốt đẹp. Và (nội dung vấn đề nghị luận) là một trong những yếu tố quan trọng để chúng ta làm nên điều đó.
Mẫu 13
Cuộc sống giống như một bản nhạc, có những giai điệu sôi động và cũng có những giai điệu trầm lặng. Mặc dù vậy, con người cần có (nội dung cần nghị luận) để tiếp tục bước đi trên con đường của mình. Đến khi kết thúc, chúng ta sẽ thu hoạch được tình yêu, thành công.
Mẫu 14
Trong cuộc sống, mỗi người được sinh ra mang trong mình những giá trị đặc biệt. Đúng như câu nói (trích dẫn câu nói). Từ đó, mỗi người nhận ra giá trị và ý nghĩa của nội dung.
Mẫu 15
Cuộc sống không phải lúc nào cũng êm đềm. Nhưng nhờ có ý chí và nghị lực, con người luôn tìm cách vượt qua khó khăn. Cũng giống như câu nói (trích dẫn câu nói), điều đó thực sự ý nghĩa.
Mẫu 16
Cuộc sống của con người giống như một cuốn tiểu thuyết, không ai giống ai. Cũng giống như câu nói: “Ta không được chọn nơi mình sinh ra, nhưng ta được lựa chọn cách mình sống.” Câu nói trên đã để lại trong chúng ta nhiều suy nghĩ sâu sắc.
Mẫu 17
Trong cuộc sống, mỗi con người được sinh ra đều mang trong mình những giá trị nhất định. Đúng như câu nói từ Walter Scott – “Một cái đầu tỉnh táo, một trái tim trung thực và một linh hồn khiêm nhường, đó là ba người dẫn đường tốt nhất qua thời gian và cõi vĩnh hằng”. Con người khi trưởng thành sẽ nhận thức được bài học quan trọng về sự khiêm tốn.
Mẫu 18
Cuộc sống của con người không phải lúc nào cũng trải qua những khoảng thời gian dễ dàng. Nhưng nhờ có ý chí và nghị lực, mỗi người luôn biết cách vượt qua khó khăn. Cũng giống như câu nói đầy ý nghĩa: “Ngọn lửa cũng có thể cháy giữa những gai đá”.
Mẫu 19
Khát vọng và tham vọng là những yếu tố quan trọng trong cuộc sống của con người. Tuy nhiên, cần phải nhận thức đúng về sự khác biệt giữa hai khái niệm này. Vì như câu nói của Erich Fromm, “Tham vọng là cái hố không đáy, làm kiệt sức con người trong nỗ lực bất tận tìm cách thỏa mãn nhu cầu mà không bao giờ đạt được sự thỏa mãn”. Hãy khát vọng, nhưng đừng tham vọng.
Mẫu 20
Trên con đường đến thành công, người ta thường phải đối mặt với nhiều khó khăn và thử thách. Nhưng chỉ có những người đam mê và nỗ lực hết mình mới có thể đạt được mục tiêu. Trong hành trình chinh phục thành công, (nội dung nghị luận) là một yếu tố không thể thiếu.
Mẫu 21
Trên con đường chinh phục thành công, mỗi người hãy nhớ rằng: “Thành công không phải là điểm đến mà là một cuộc hành trình” (A.Moravia). Chỉ có không ngừng cố gắng hoàn thiện bản thân, chúng ta mới có thể đạt được thành công. Một trong những yếu tố quan trọng để đạt được thành công là (nội dung nghị luận).
Mẫu 22
“Cuộc sống không phải là những bông hoa hàng trăm. Bà con ơi, cuộc sống là những trái chín và đầy gai.” Bài hát “Đường đến ngày vinh quang” của Trần Lập đã khắc sâu trong lòng mỗi người một bài học ý nghĩa. Để đi đến thành công, chúng ta cần chuẩn bị (nội dung nghị luận).
Mẫu 23
“Nếu có thể lựa chọn, hãy chọn những thứ tốt nhất; Nếu không có lựa chọn, hãy cố gắng làm thật tốt”. Để đạt được những điều ta mong muốn, chúng ta cần (nội dung nghị luận).
Mẫu 24
Nhà văn Robert Frost từng nói: “Trong rừng có rất nhiều lối đi, ta chọn lối đi chưa có dấu chân người”. Để tạo nên dấu ấn trong lịch sử, chúng ta cần cố gắng hoàn thiện bản thân. Và (nội dung nghị luận) là một yếu tố quan trọng để đạt được mục tiêu đó.
IV. Mở bài theo từng vấn đề nghị luận
Dưới đây là một số ví dụ về cách mở bài theo từng vấn đề nghị luận:
1. Đam mê
Đam mê là điều luôn tồn tại trong lòng mỗi người. Nó thổi bùng lên khao khát và nhiệt huyết, đẩy bạn cố gắng không ngừng và tiến đến thành công. Như câu nói của Reggie Leach đã khuyên nhủ: “Hãy là ngọn lửa, để đem đến ánh sáng cho thành công”.
2. Lí tưởng sống
“Thanh xuân là cơn mưa tầm tả, cho dù cảm cúm vẫn muốn quay đầu để đắm chìm trong nó lần nữa” (Cửu Dạ Hồi). Tuổi thanh xuân – tuổi trẻ là thời gian ý nghĩa trong cuộc sống mỗi người. Khi nói về cách sống của thế hệ trẻ, có ý kiến khuyên rằng: “Tuổi trẻ cần trong sạch từ thể chất đến tinh thần, từ lời nói đến việc làm”. Đó là một lời khuyên đã gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ, trăn trở.
3. Tình yêu thương
“Sống trong đời sống cần có một tấm lòng…” Những câu hát trong bài hát “Để gió cuốn đi” của Trịnh Công Sơn đã để lại trong lòng người nghe những suy nghĩ về cách sống biết cho đi để nhận lại hạnh phúc.
4. Giá trị bản thân
Trong cuộc sống, mỗi người mang trong mình những giá trị riêng biệt. Đúng như câu nói: “Con người sinh ra không để tan biến như một hạt cát vô danh. Họ sinh ra để để lại dấu ấn trên mặt đất và trong trái tim người khác” (Xukhôm linxki).
5. Tình bạn
“Chiến trường thử thách sự dũng cảm. Cơn giận thử thách sự khôn ngoan. Còn khó khăn thì thử thách tình bạn” (Ngạn ngữ Nga). Có được một tình bạn chân chính không phải là điều dễ dàng. Như câu nói của C. Mác: “Tình bạn chân chính là viên ngọc quý” đã cao cao cả giá trị của tình bạn.
6. Phương pháp đọc sách
Trong “Bàn về đọc sách”, nhà văn học Chu Quang Tiềm từng viết: “Đọc sách không phải là lấy nhiều, quan trọng nhất là chọn cho tinh và đọc kỹ”. Quan điểm trên đã đề cao phương pháp đọc sách đúng đắn cho những người yêu sách.
7. Chủ quyền dân tộc
“Sống vững chãi bốn ngàn năm lịch sử, Lưng đeo gươm tay mềm mại bút hoa” (Huy Cận). Việt Nam là một dân tộc yêu nước và đấu tranh kiên cường chống lại xâm lược ngoại bang. Chủ quyền của quốc gia và dân tộc là những gì thiêng liêng và quý giá nhất.
8. Cách sống
Cuộc sống như một cuốn tiểu thuyết, không ai giống ai. Như câu nói: “Ta không thể chọn nơi sinh sống nhưng ta có thể chọn cách sống”. Câu nói trên để lại nhiều suy nghĩ sâu sắc trong lòng chúng ta.
9. Văn hóa
John Abbott – thủ tướng của Canada từng nói: “Năng lực của mỗi người có thể gia tăng hoặc mạnh mẽ hơn nhờ vào văn hóa”. Văn hóa là một giá trị tinh thần quan trọng đối với con người. Chẳng ai có thể tìm thấy một gói văn hóa và nhặt lên như một gói tiền.
10. Lòng yêu nước
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “Dân ta có lòng nồng nàn yêu nước”. Lòng yêu nước là một trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
11. Sự thật và giả dối
Albert Camus đã từng nói: “Sự thật, giống như ánh sáng, khiến con người bị mù. Sự giả dối, ngược lại, làm cho mọi thứ trở nên mờ mịt”. Sự thật và giả dối là hai khái niệm trái ngược nhau, gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ.
12. Yếu tố thành công
“Con đường nào trải bước trên hoa hồng. Bàn chân cũng thấm đau vì những mũi gai. Đường vinh quang đi qua muôn ngàn sóng gió”. Mỗi khi nghe bài hát “Đường đến ngày vinh quang” của Trần Lập, tôi tự nhủ con đường nào dẫn đến thành công mà không gặp khó khăn. Vậy chúng ta cần chuẩn bị những hành trang gì để bước đến thành công.
13. Sự khiêm tốn
Nhà văn Walter Scott từng nói: “Một tâm trí tỉnh táo, một trái tim chân thành và một tâm hồn khiêm tốn là ba điều dẫn lối tốt nhất qua thời gian và cõi vĩnh hằng”. Sự khiêm tốn là một trong những bài học quan trọng khi chúng ta trưởng thành. Cũng giống như câu nói: “Người ta lớn lên vì biết cúi xuống”.
14. Nghị lực
Cuộc sống không phải lúc nào cũng trải qua những khoảng thời gian dễ dàng. Nhưng nhờ có ý chí và nghị lực, mỗi người luôn biết cách vượt qua khó khăn. Cũng giống như câu nói: “Giữa những mảnh đá, hoa dại vẫn nở rực rỡ”.
15. Khát vọng và tham vọng
Nhà tâm lý học Erich Fromm đã nói rằng: “Tham vọng là cái hố sâu không đáy, làm kiệt sức con người trong nỗ lực không ngừng để đạt được thỏa mãn mà không tìm thấy. Hãy khát vọng, nhưng đừng tham vọng”. Nhận thức đúng đắn về khát vọng và tham vọng cũng quan trọng trong cuộc sống.
