Nhân vật văn học và vai trò của họ
Trong các tác phẩm văn học, nhân vật có vai trò quan trọng là tâm điểm để thể hiện cuộc sống. Trong không chỉ là “điểm nhấn để thể hiện chủ đề” mà còn là nơi “tập trung giá trị nghệ thuật và tư tưởng của tác phẩm”. G.N. Pospelov đã từng nói trong cuốn Dẫn luận nghiên cứu văn học rằng nhân vật là công cụ quan trọng nhất để thể hiện ý tưởng trong các tác phẩm tự sự và kịch. Nhân vật quyết định đến cốt truyện, việc lựa chọn chi tiết, ngôn ngữ và thậm chí cấu trúc của tác phẩm [78, tr.15].
Chức năng của nhân vật là tóm tắt các quy luật của cuộc sống con người, thể hiện sự hiểu biết, những ước mơ và kỳ vọng về con người. Nhân vật văn học là hình ảnh về con người. Như một “thư ký trung thành của thời đại”, văn học trở thành một phương pháp tóm lược, phản ánh và thể hiện cuộc sống thông qua hình ảnh nhân vật cụ thể. Vì vậy, vai trò và chức năng quan trọng nhất của nhân vật văn học là phương tiện giúp nhà văn tóm tắt hiện thực.
Văn học không thể thiếu nhân vật vì chỉ có qua nhân vật, nhà văn mới thể hiện được nhận thức về xã hội, về con người với những đặc điểm về số phận và tính cách của họ. “Nhân vật chính là người dẫn dắt người đọc vào thế giới riêng của cuộc sống trong một thời kỳ lịch sử nhất định”.
Chức năng của nhân vật trong tác phẩm văn học
1. Chiếc chìa khóa mở cánh cửa cho hiện thực
Nhân vật có chức năng như một chiếc chìa khóa, giúp nhà văn mở cánh cửa để tiếp cận hiện thực đa dạng và khám phá những đề tài mới mẻ. Sự phát triển của cốt truyện và tình tiết chính xoay quanh các nhân vật trong tác phẩm. Nhờ đó, tác giả có thể truyền đạt những giá trị nội dung và ý tưởng. Nhân vật sẽ quyết định nhà văn đi sâu vào vấn đề cốt lõi của cuộc sống và thế giới nghệ thuật, và có phong cách riêng phù hợp.
2. Biểu hiện các loại tính cách xã hội
Nhân vật trong tác phẩm văn học có chức năng khái quát các loại tính cách xã hội. Nhân vật chứng tỏ ưu thế vô song của mình trong việc phản ánh bản chất xã hội, đặc biệt là tính cách. Nhân vật không chỉ có phẩm chất riêng mà còn có khả năng đại diện cho một lớp người nào đó. Đời sống chúng ta tiếp xúc với nhiều loại tính cách khác nhau, đòi hỏi từ văn học nghiên cứu và hiểu rõ. Mỗi nhân vật có phẩm chất riêng nổi bật. Nhà văn K.AFdin từng mô tả nhân vật như “một công cụ” hữu hiệu giúp nhà văn nhìn thấy bản chất của cuộc sống và giúp độc giả hiểu những quy luật sâu xa đang chi phối mọi diễn biến lịch sử. Tính cách là sự khái quát bản chất xã hội, lịch sử và tâm lý con người qua hình thức con người cụ thể, là sự thể hiện các phẩm chất xã hội của con người trong xã hội. Tính cách là trung tâm của mối quan hệ giữa nội dung và hình thức.
3. Biểu hiện quan niệm nghệ thuật của nhà văn
Nhân vật văn học có chức năng thể hiện quan niệm nghệ thuật của nhà văn về thế giới và con người. Khi xây dựng nhân vật, nhà văn muốn liên kết nhân vật với các vấn đề mà tác phẩm muốn đề cập, nhận biết hiện thực và quan điểm của nhà văn qua nhân vật. Một chức năng khác của nhân vật trong tác phẩm là tạo mối liên kết giữa các sự kiện trong tác phẩm và cốt truyện. Nhờ nhân vật, kết cấu của nhiều tác phẩm được thống nhất, hoàn chỉnh, chặt chẽ và có tiềm năng biểu đạt của ngôn từ được phát triển, để rồi tự chúng trở thành phương tiện nghệ thuật độc lập có thể được nghiên cứu riêng như một đối tượng thẩm mỹ chuyên biệt.
Nhân vật văn học tạo nên một thế giới phong phú và đa dạng. Nhưng khi nghiên cứu về tác phẩm văn học, các nhà lý luận thường xem xét cấu trúc, vai trò và chức năng của nhân vật để phân loại, phân tích và đánh giá.
Với vai trò quan trọng như vậy, không thể phủ nhận nhân vật là yếu tố không thể thiếu trong văn chương. Nhân vật luôn là chìa khóa để nhà văn khám phá và khai thác cuộc sống.
