Giới thiệu
“Khi hơi thở hóa thinh không” là một tuyên ngôn mạnh mẽ của những bệnh nhân mắc phải căn bệnh quái ác nhất trong lịch sử nhân loại. Tác giả Paul Kalanithi truyền đạt câu chuyện của những con người đó – kiêu hãnh, mạnh mẽ, và dũng cảm. Cuốn sách này khám phá hành trình từ khi phát hiện bệnh, qua giai đoạn khó khăn và phủ nhận, cho đến khi chấp nhận và hiến dâng những phút cuối cùng. Cuốn sách cũng cho thấy cái chết và cách Paul đã đương đầu với nó. Đây như một chuyến tàu siêu tốc, có những đoạn cao trào và những khoảnh khắc yên bình. Mời bạn cùng nhìn nhận cuộc đời của bác sĩ, nhà văn Paul Kalanithi qua cuốn “Khi hơi thở hóa thinh không”.
Sách và cuộc sống của Paul Kalanithi
Cuốn sách mở đầu bằng một lời chẩn đoán:
“Tôi nhìn vào ảnh chụp CT, chuẩn đoán rõ ràng: hai phổi mờ mịt với vô số khối u, xương sống biến dạng, và một thùy gan bị phá sạch. Là một bác sĩ phẫu thuật thần kinh bước vào năm cuối chương trình nội trú, tôi đã nghiên cứu vô số bản chụp CT như thế này, với hy vọng có thể giúp đỡ bệnh nhân. Nhưng lần này khác biệt: ảnh chụp là của chính tôi.”
Tác giả chào đón độc giả bằng cách chân thật và đau đớn. Chúng ta nhìn vào cuộc đời của một con người bị rút gọn chỉ còn từ “ung thư”. Một căn bệnh tàn ác đã đeo bám con người trong hàng thiên niên kỷ, không phân biệt tuổi tác, giới tính, và tình trạng kinh tế. Khi bị bệnh ung thư, tất cả quá khứ của con người dường như trở nên vô nghĩa. Các chính trị gia, bác sĩ, nhà văn, học sinh, nhân viên bán hàng… Họ chỉ còn là “những người mắc bệnh ung thư”. Cuộc sống, xã hội, và gia đình nhìn nhận họ như vậy, và có lẽ cả chính họ cũng như vậy. Rất ít người còn lạc quan và xem xét mọi thứ như trước đây, bởi không đủ can đảm để chiến đấu. Tôi không thể trách họ vì việc họ từ bỏ chiến đấu. Vì nếu tôi ở trong hoàn cảnh đó, tôi tự hỏi có bao nhiêu người dám nói lên “TÔI CÓ THỂ”?
Tuy vậy, còn những con người như những bông hoa nở rộ trong sa mạc – can đảm và đẹp đẽ. Dù thời gian nở rộ trên thế gian ngắn ngủi, và dù sống trong môi trường khắc nghiệt nhất, họ vẫn hy sinh mình và sống cuộc sống còn lại với tận hưởng. Paul Kalanithi là một bông hoa trong hàng ngàn, hàng triệu bông hoa khác, nổi tiếng và chứng minh rằng họ dũng cảm đến đâu.
Paul Kalanithi là một nhà giải phẫu thần kinh và nhà văn. Trong sự nghiệp của mình, anh đã làm việc như một “thiên thần” cứu rỗi vô số bệnh nhân mắc những căn bệnh quái ác khác nhau. Đáng tiếc là, khi anh chạm trán với Quái Vật, không ai, bao gồm cả anh, có thể trở thành thiên thần và cứu rỗi cuộc đời của Paul. Vào tháng 5 năm 2013, Kalanithi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư phổi tế bào không nhỏ dương tính với di căn giai đoạn IV. Anh qua đời vào tháng 3 năm 2015, ở tuổi 37.
“Sống là gì anh kiếm tìm trong cái chết”, “Giờ mới nhận ra khi hơi thở hóa thinh không”, “Tên mới không hay, tên cũ không còn”, “Cho tới khi thời gian ngừng xác thể, Độc giả! Dành thời gian, khi còn có thể, Bước chân nhẹ về cùng với cõi vô ưu.” (Baron Brooke Fulke Greville, “Caelica83” – Trích sách)
Sống với đam mê, đừng để hối tiếc
Cuộc sống hiếm khi cho phép ai sống với đam mê và đồng thời làm thỏa mãn những nhu cầu vật chất hàng ngày. Paul yêu thích Văn học, Lịch sử và Y khoa. Không ngẫu nhiên anh có bằng Cử nhân và Thạc sĩ về Văn học Anh, bằng Cử nhân khoa học về Sinh học tại Đại học Stanford và bằng Thạc sĩ về Lịch sử và Triết học về Khoa học và Y học. Sự đam mê của anh với Văn học rõ ràng. Nhưng theo thói quen “bình thường” của cuộc sống, anh lựa chọn trở thành bác sĩ và tiếp tục học tại Trường Y khoa Đại học Yale, tốt nghiệp với bằng danh dự cum laude vào năm 2007, thay vì theo đuổi bằng tiến sĩ về Văn học Anh.
Một hồ sơ thực sự ấn tượng, và tôi tin rằng Paul cũng tự hào về bản thân như chúng ta “wow” trước những thành tựu của anh. Nhưng chỉ khi một điều gì đó đáng tiếc xảy ra, ta mới bắt đầu trân trọng những điều quý giá và sống thật với chính mình. “Khi hơi thở hóa thinh không” là kết quả của khoảng thời gian hai năm mà Paul được sống với đam mê và đam mê hết mình. Trước đó, anh không bao giờ dành thời gian và tâm huyết cho viết lách, và thay vào đó, anh lựa chọn cứu người và theo đuổi ngành Y khoa. Chúng ta trong cuộc sống thường sống theo xã hội và con người xung quanh vì vậy là “cách thế gian này hoạt động”. Tôi không nói rằng việc đó là xấu, mà chỉ hơi buồn vì nó là điều “ngược lại”.
Những bậc cha mẹ lựa chọn “đảm bảo cuộc sống sung túc, ấm no” cho con cái của mình, nhưng lại bỏ lỡ những cuộc họp, những chuyến bay dài và “khoá mũi” con cái cho cô dì hoặc cô bạn gái. Những người yêu nhau lựa chọn đi chơi vào mỗi ngày lễ trong năm, tặng nhau những món quà đắt tiền nhưng quên mất việc giao tiếp và chia sẻ. Có vô vàn ví dụ cho thấy những điều “ngược lại” này đã trở thành thói quen của cuộc sống. Buồn thay!
Vì vậy, khi Paul viết những dòng chữ cho cuốn sách đầu tiên và cũng là cuối cùng của mình, tôi cảm thấy vừa mừng vừa đau buồn cho số phận của con người. Anh vừa chiến đấu với Con Quái Vật đe dọa sự sống của mình, vừa sống với đam mê của mình. Tôi tin chắc rằng những năm cuối đời của anh đầy rẫy màu sắc và tràn đầy ý nghĩa. Y học không cứu được Paul về thể xác, nhưng Văn học, một cách nào đó, đã mang tâm hồn anh trở lại những ngày xưa.
Câu hỏi: Cái chết = Hồi kết?
Cái chết trong “Khi hơi thở hóa thinh không” xuất hiện thường xuyên. Điều này khiến ta giật mình. Tôi yêu thích những phim và tài liệu về y học. Tôi đã xem nhiều và đọc nhiều, và hầu hết đều là những tài liệu học thuật, chỉ tập trung vào các kết quả và thành tựu nghiên cứu. Do đó, tôi chưa thực sự hiểu được những thiệt hại mà các căn bệnh mang lại. Cuốn sách của Paul là một hồi ký, không mang tính học thuật mặc dù anh sử dụng một số từ ngữ chuyên môn. Nó đậm chất “người”, đậm chất Paul.
Với vai trò là một bác sĩ phẫu thuật thần kinh, trong phần đầu sách, Paul đã đưa độc giả vào những ca trực của anh. Tôi ấn tượng đặc biệt với hai ca bệnh: Bà Lee, một phụ nữ ở tuổi cuối ngũ tuần bị Quái Vật ám ảnh, và Jeff, một người bạn của tác giả.
“Dựa trên ảnh chụp, không còn nghi ngờ gì rằng đây là u nguyên bào thần kinh đệm – một dạng ung thư não tăng triển, loại ác tính nhất. Tuy vậy tôi đối xử nhẹ nhàng, thăm dò thái độ từ bà Lee và chồng bà. Nếu nhắc đến khả năng ung thư não, tôi không nghĩ rằng họ muốn nghe thêm gì khác. Một nồi súp bi kịch tốt nhất nên được chia ra khỏi.”
“Điện thoại reo khi tôi đang tham dự hội thảo ở San Diego. Đó là Victoria, bác sĩ cộng tác.”
“Paul?”
“Có chuyện gì vậy?” Tôi nói.
Im lặng.
“Vic?”
“Jeff. Anh ấy tự sát rồi.”
“Cái gì?”
Cuộc sống của con người bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tương tác. Chúng ta dễ bị cuốn vào vòng xoáy của cái chết chỉ với một yếu tố “thừa” và ảnh hưởng đến những yếu tố khác. Khi đã trở thành một bác sĩ phẫu thuật, bạn mới nhìn thấy cái chết gần như thế nào. Ranh giới rất mong manh, chỉ như một sợi chỉ. Con người luôn sợ cái chết vì nó là giới hạn giữa họ và thế giới vật chất, họ và người thân. Bà Lee là một phụ nữ trung niên mắc căn bệnh hiểm nghèo. Liệu bà có đáng chịu ung thư không? Câu trả lời là KHÔNG. Jeff là một bác sĩ tài ba chuẩn bị bước sang trang mới của cuộc đời? Tại sao anh lại quyết định kết thúc cuộc sống một cách dại dột? ÁP LỰC và DÈM PHA. Đáng buồn cho Jeff. Chúng ta thường thích trách móc nạn nhân và từ chối nhìn vào sai lầm của bản thân, của những người SAI. Paul không thể cứu rỗi Jeff và bà Lee, cũng không thể “mua” thêm 50 năm cuộc sống cho mình, nhưng anh có thể và đã lựa chọn sống hết mình trong những năm cuối đời. Điều này đặt ra một câu hỏi:
Cái chết có phải là hồi kết của một con người?
Tôi không nghĩ vậy. Paul không nghĩ vậy. Anh biết rõ điều gì đang chờ đợi anh phía trước. Cái chết là khởi đầu cho một thứ gì đó mới, như sự ra đời của Cady – con gái của anh, hoặc chính là cuốn sách “Khi hơi thở hóa thinh không”. Anh quyết định tạo nên cuộc sống mới trong khoảnh khắc cuối cùng của chính mình. Paul để lại cuộc sống, niềm khát vọng, và ước mơ của mình trong “Khi hơi thở hóa thinh không”, và truyền cảm hứng cho hàng triệu độc giả trên thế giới. Đây là một điều kỳ diệu của thế giới. Paul Kalanithi là một điều kỳ diệu của anh và những người anh yêu quý.
Di sản của Paul Kalanithi
Một điều đáng tiếc của cuốn sách này là chưa hoàn thiện. Paul đã chiến đấu nhưng không thể đánh bại Con Quái Vật và kịp hoàn thành cuốn sách – di sản của mình. Hai chương sách, những câu chuyện trong gần 200 trang giấy là những gì Paul để lại cho độc giả trên toàn thế giới. Đây chỉ là một phần nhỏ trong di sản của anh. Vì như hàng tỷ con người khác, Paul đã mang lại niềm vui và vô số kỷ niệm cho người thân và bạn bè của mình. Một khi họ ra đi, chúng ta không thể nhìn thấy họ trực tiếp trong cuộc sống của mình. Nhưng họ sống mãi trong ký ức của chúng ta, cho đến khi cuộc sống của chúng ta cũng đến hồi kết. Paul sống mãi trong trí nhớ của vợ và con gái anh, trong trái tim của cha mẹ và anh em, trong kỷ niệm của bạn bè và trong trang sách của hàng triệu độc giả trên thế giới. Có gì tuyệt diệu và quý giá hơn?
Khi căn phòng dần chìm vào bóng tối, đèn tường sẽ chiếu sáng ấm áp, hơi thở của Paul trở nên ngắn và không đều. Cơ thể anh yên bình, chân tay thả lỏng. Trước 9 giờ tối, đôi môi anh rời nhau và mắt anh nhắm lại, Paul hít vào và thở ra hơi thở cuối cùng, thật sâu.
Paul Kalanithi ra đi, chấm dứt sự tồn tại vật chất trên cõi đời này, nhưng anh sống mãi. Cuốn sách chưa hoàn thành, và đó là một sự đáng tiếc lớn. Vợ anh là người tiếp tục hoàn thành di sản của chồng mình và cuối sách, cô đã viết:
“Ở một khía cạnh nào đó, ‘Khi hơi thở hóa thinh không’ chưa hoàn thành và bị đe dọa bởi sức khỏe giảm sút nhanh chóng của Paul. Nhưng đây là yếu tố bản chất và thực tế mà Paul đối diện.”
Kết
Hiếm khi nào một quyển sách làm cho tôi trích dẫn nhiều như “Khi hơi thở hóa thinh không”. Nhưng cũng hiếm có câu chuyện nào làm rơi nước mắt và chạm đến tâm hồn tôi như vậy. Tôi không muốn viết quá nhiều, vì đối với tôi, không có lời văn nào thấm sâu như những từ trong nguyên tác. Tôi xin gửi tặng cuốn sách một từ: chân thực. Vì nó thực, vì đó là một cuốn hồi ký, cuốn sách tràn đầy nước mắt và sự đồng cảm. Từng dòng văn câu chữ, tôi thấy hình dáng của Paul Kalanithi trong đó. Tôi dừng bút ở đây, vì chỉ khi bạn đọc cuốn sách này mới cảm nhận được cảm xúc của tôi, cảm xúc của Paul Kalanithi. Hãy dành thời gian và đọc cuốn “Khi hơi thở hóa thinh không”!
