Khi bắt đầu chương trình Văn Học ở lớp 6, các em sẽ được tiếp cận với thể loại truyện truyền thuyết. Vậy, truyền thuyết là gì? Chúng ta sẽ tìm hiểu về đặc điểm của truyền thuyết và khác biệt giữa truyền thuyết, truyện cổ tích và thần thoại. Hãy cùng đọc bài viết dưới đây.
Truyền thuyết là gì
Truyền thuyết là một thể loại văn học có vai trò quan trọng trong văn hóa dân gian Việt Nam, với số lượng và chất lượng phong phú. Truyền thuyết được coi là “nhân chứng sống” được truyền miệng trong dân gian qua hàng ngàn năm.
Khái niệm truyền thuyết
Truyền thuyết là những câu chuyện được truyền miệng trong dân gian để giải thích các phong tục, tập quán hoặc kể về các nhân vật lịch sử. Trong truyền thuyết, chúng ta thường gặp yếu tố phóng đại, kỳ ảo và thần kỳ. Kết thúc của truyền thuyết thường là kết thúc mở.
Phân biệt truyền thuyết và cổ tích
Cốt truyện và nhân vật:
- Truyền thuyết dựa trên các nhân vật lịch sử và có tính chất lịch sử.
- Cổ tích: không có thật, hầu hết là tưởng tượng của nhân dân.
Nội dung:
- Truyền thuyết: nhân vật và chủ đề có tính lịch sử.
- Cổ tích: câu chuyện về gia đình, anh em, bạn bè, xung đột và mâu thuẫn trong xã hội phong kiến.
Kết thúc:
- Cổ tích: thông thường có kết thúc hạnh phúc cho nhân vật tốt và trừng phạt nhân vật xấu.
- Truyền thuyết: kết thúc thường là kết thúc mở.
Mối quan hệ giữa truyền thuyết và truyện cổ tích
Truyền thuyết xuất hiện sớm hơn cổ tích. Truyền thuyết là cách mà nhân dân lý giải lịch sử, kỷ niệm những nhân vật lịch sử và sự kiện dựa trên quan điểm và đánh giá của nhân dân. Truyền thuyết thường liên quan mật thiết đến vận mệnh của dân tộc và kết hợp giữa yếu tố lịch sử và hư cấu.
Cổ tích ra đời sau truyền thuyết, trong một xã hội phân chia giai cấp và đầy mâu thuẫn về quyền lợi và địa vị. Cổ tích tập trung vào số phận của con người trong xã hội và thông qua những câu chuyện về những người bất hạnh, nhân dân gửi gắm nhiều mong ước về xã hội công bằng, tự do và hạnh phúc. Cổ tích kết hợp giữa hiện thực và yếu tố hư cấu.
Về thời gian tồn tại, truyền thuyết có sức sống lâu bền hơn nhờ liên kết với yếu tố lịch sử, trong khi cổ tích đã dần mai một trong văn học dân gian. Mặc dù không còn phát triển như trước, cổ tích vẫn có sức hấp dẫn đối với khán giả nhí.
Truyền thuyết và thần thoại
Truyền thuyết và thần thoại có sự khác biệt như thế nào?
Thần thoại là những câu chuyện dân gian thường kể về các vị thần, anh hùng, các nhân vật sáng tạo của văn hóa. Thần thoại thể hiện quan niệm của người cổ về nguồn gốc của thế giới và cuộc sống con người.
Truyền thuyết, ngược lại, chủ yếu được truyền miệng về các nhân vật lịch sử, phong tục, tập quán hoặc cảnh vật địa phương theo suy nghĩ của nhân dân. Truyền thuyết cũng có yếu tố kỳ ảo và phóng đại.
Các loại truyền thuyết Việt Nam
Dựa vào nội dung, chúng ta có thể chia truyền thuyết theo các thời kỳ sau:
-
Hồng Bàng và thời kỳ Văn Lang: mang tính chất sử thi, liên quan đến giai đoạn xây dựng và bảo vệ đất nước. Các truyền thuyết nổi tiếng như Lạc Long Quân – Âu Cơ, Sơn Tinh – Thủy Tinh, Thánh Gióng, vua Hùng Vương thứ mười tám…
-
Thời kỳ Âu Lạc và Bắc thuộc: Nước Âu Lạc của An Dương Vương trong giai đoạn từ 257 TCN – 208 TCN. Thời kỳ Bắc thuộc kéo dài từ 207 TCN đến năm 938, là thời kỳ dân tộc chiến đấu để đạt được độc lập.
Truyền thuyết trong thời kỳ này bao gồm câu chuyện về An Dương Vương, các cuộc khởi nghĩa chống xâm lược của Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí…
- Thời kỳ phong kiến tự chủ: từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 15, giai cấp phong kiến Việt Nam xây dựng và bảo vệ đất nước trước sự xâm lăng của các nước ngoại bang. Truyền thuyết trong giai đoạn này được chia thành các nhóm:
- Danh nhân văn hóa: Mạc Đĩnh Chi, Chu Văn An, Trạng Trình…
- Địa danh: Sự tích Hồ Gươm, Sự tích Hồ Ba Bể…
- Anh hùng: Yết Kiêu, Phạm Ngũ Lão, Trần Hưng Đạo…
- Anh hùng nông dân: Quận He, Ba Vành…
- Anh hùng nông dân (không mang yếu tố thần kỳ): Hầu Tạo, Chàng Lía, Lê Văn Khôi…
Đặc trưng của truyền thuyết
- Thuộc truyện dân gian, truyền miệng là chính.
- Kể về nhân vật lịch sử và các sự kiện liên quan đến lịch sử.
- Có yếu tố hư ảo, hoang đường.
- Truyện thường chứa thái độ và đánh giá của nhân dân về nhân vật và các sự kiện lịch sử.
Một số thông tin về truyền thuyết là gì và đặc trưng của truyền thuyết đã được tóm gọn trong bài viết này. Hi vọng rằng nó sẽ hữu ích cho các bạn học sinh lớp 6 khi bắt đầu tìm hiểu về thể loại truyện này.
Thuật Ngữ:
- Đại từ trong Tiếng Việt là gì? Phân loại và ví dụ
- Từ đồng âm là gì? Từ đồng nghĩa là gì? Ví dụ minh họa
- Từ láy – từ ghép là gì? Một số ví dụ minh hoạ
- Câu đặc biệt là gì, câu rút gọn là gì? Nêu ví dụ
- Hành động nói là gì? Ví dụ tham khảo
- Khái niệm, cách dùng, ví dụ về dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
- Liệt kê là gì? Các kiểu liệt kê và một số ví dụ
*Nguồn ảnh: Tâm sự của Sách
