Từ khởi nguồn văn chương…
Nhà thơ Huy Cận sinh vào ngày 31/5/1919 tại xã Ân Phú (huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh). Theo giáo sư Hà Minh Đức, ông là một trong những đại diện tiêu biểu nhất, “kiện tướng” của phong trào Thơ Mới (1932-1945).
“Cặp bài trùng Xuân Diệu-Huy Cận thường được coi là cặp nghệ sỹ xuất sắc nhất trong Thơ mới. Xuân Diệu hiện thân cho sự tươi trẻ, rất độc đáo trong sáng tạo. Trong khi đó, Huy Cận thể hiện dấu ấn riêng với tiếng thơ trầm lắng, sâu sắc, truyền tải nhiều cảm xúc, niềm đau vui của một hồn thơ đa cảm,” giáo sư Hà Minh Đức chia sẻ.
Trên cương vị văn học Việt Nam, Huy Cận được mệnh danh là một nhà thơ tài năng. Theo lời giảng của giáo sư Hà Minh Đức, ông biết làm thơ từ khi 14 tuổi. Khi 16 tuổi, ông đã có bài thơ được đăng trên báo và khi 20 tuổi, Huy Cận ra mắt tập thơ đầu tay có tựa đề “Lửa thiêng.”
Ngay từ khi ra đời, tác phẩm này đã kết hợp hoàn hảo giữa nét cổ điển phương Đông và sự hiện đại phương Tây. “Lửa thiêng” đã khẳng định tài năng của Huy Cận, biến ông trở thành một trong những người tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới trong thời đại đỉnh cao với những tên tuổi như Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu…
“Huy Cận không chỉ có nhiều tác phẩm gây tiếng vang trong những thời điểm nhất định. Điều quan trọng hơn là ông khẳng định tài năng, tầm vóc với sự sáng tạo kiên trì. Cuộc đời ông, từ khi là một thanh niên mới biết làm thơ đến khi ra đi, trở về với quê hương yêu thương, đã là một hành trình sáng tạo không ngừng,” giáo sư Hà Minh Đức nhận định.
…đến những điều vẫn tồn tại qua thời gian
Vào năm 2001, Huy Cận là nhà thơ Việt Nam đầu tiên được bầu làm Viện sĩ Viện hàn lâm Thơ thế giới. Điều này không chỉ là việc tôn vinh tài năng của ông mà còn thể hiện việc công nhận, vinh danh sự đóng góp của thơ ca Việt Nam với thế giới.
Theo phó giáo sư-tiến sỹ Trần Khánh Thành (Đại học Quốc gia Hà Nội), dù ở bất kỳ giai đoạn nào, Huy Cận luôn mang trong lòng tình yêu và tôn trọng quê hương, đất nước, những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và khao khát giới thiệu văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế. “Trong những chuyến đi ra nước ngoài, Huy Cận luôn mang theo các tác phẩm văn chương Việt Nam, những món quà mang đậm dấu ấn Việt như chiếc nón lá để tặng cho bạn bè quốc tế,” nhà nghiên cứu Trần Khánh Thành chia sẻ.
Bên cạnh vai trò nhà thơ, nhà văn hóa, Huy Cận cũng là một nhà hoạt động chính trị-xã hội có nhiều đóng góp quan trọng. Ông đã sớm nhận thức được cách mạng và tham gia vào Mặt trận Việt Minh, đồng hành với cuộc đấu tranh của dân tộc từ năm 1941.
Nhà thơ đã đảm nhận nhiều trọng trách quan trọng trong cơ cấu của Đảng và Nhà nước. Vào cuối tháng 7/1945, ông tham dự Quốc dân Đại hội ở Tân Trào và được bầu vào Uỷ ban Dân tộc giải phóng toàn quốc. Từ đó đến khi nghỉ hưu, ông giao nhiều trọng trách: Bộ trưởng Canh nông và Thanh tra đặc biệt của Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; Thứ trưởng, Tổng Thư ký Hội đồng Chính phủ; Thứ trưởng Bộ Văn hóa; Bộ trưởng Đặc trách công tác văn hóa-thông tin tại Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng, kiêm Chủ tịch Ủy ban Trung ương Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam…
Đặc biệt, sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, Huy Cận là một trong ba thành viên của phái đoàn Chính phủ lâm thời (gồm Nguyễn Lương Bằng, Trần Huy Liệu và Cù Huy Cận) đã đến Huế để tham dự lễ thoái vị của vua Bảo Đại.
“Nhà thơ Huy Cận là một chứng nhân lịch sử. Dù ở bất kỳ tư cách, vai trò nào, người tiếp xúc với ông đều có cảm nhận ở ông sự giản dị, khoan dung,” giáo sư Hà Minh Đức nói.
Trong Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Xuân Diệu (do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức sáng 30/5 tại Hà Nội), nhạc sỹ Cù Lệ Duyên – con gái của nhà thơ Huy Cận – kể lại rằng từ bé, bà thường thấy nhiều khách lạ, không quen biết từ miền Trung đến Hà Nội để chữa bệnh và gặp cha mình. “Họ muốn nhờ cha tôi giúp đỡ, chỉ đơn giản vì biết ông là một nhà thơ nổi tiếng. Cha tôi luôn sẵn sàng giúp đỡ những người khách đó trong khả năng của mình,” bà Lệ Duyên kể.
Với những đóng góp lớn lao cho cách mạng và văn chương, nhà thơ Huy Cận đã được Đảng, Nhà nước tặng Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.
