Chuột sa chĩnh gạo
Câu chuyện thành ngữ này diễn tả việc gặp may mắn một cách tình cờ, ngẫu nhiên, như con chuột đã may mắn lọt vào chĩnh đựng gạo và có thể ăn thoải mái mà không phải lo tìm kiếm hàng ngày.
Chuyện kể:
Đời xưa, con chuột được trời giao nhiệm vụ giữ chìa khóa cho kho lúa, với quyền hành đó, con chuột thường lui tới kho, mở cửa và ăn thóc mà không biết mình. Nhưng trời biết và tức giận con chuột, nên đuổi nó xuống trần gian. Con chuột tuy khấn nguyện với trời rằng sẽ không còn ăn thóc nữa, nhưng nếu thấy hạt thóc có trấu, con sẽ cắn, còn không thì sẽ chẳng chú ý. Trời thương xót con chuột và cho phép nó giữ chĩnh gạo của thế gian. Với sứ mệnh mới, con chuột vui mừng và đặt chân trên chĩnh gạo, rung đùi vì hạnh phúc. Nhưng con chuột không chỉ tham ăn một mình, nó còn mời cả đàn và lũ để cùng thưởng thức. Vì không có trấu, nên chúng ăn mà không để lại dấu tích, người ta chỉ biết khi dần dần hết lương thực. Người ta tức giận và trình báo với Vua Bếp. Vua Bếp bắt con chuột lên và nói rằng:
- Từ khi Ngọc Hoàng giao nhiệm vụ cho con chuột giữ gạo, dân chúng ngày càng đói khổ, bếp ngọn lửa sụt giảm. Điều này đều là lỗi của con chuột. Con ăn hết gạo nhanh chóng và khiến dân chết đói.
Con chuột cãi lại:
- Trước đây, tôi chỉ ăn thóc dư thừa, vì có trấu làm dấu tích. Nhưng bây giờ, tôi không còn ăn thóc nữa, không có bằng chứng gì cả.
Vua Bếp và trời không có bằng chứng để đưa ra một sự kết án, nên họ buộc phải thả con chuột trở lại trần gian. Tuy nhiên, họ đã để lại con mèo để canh gác. Từ đó, con chuột không còn giữ chìa khóa chĩnh gạo nữa và sợ mèo, nên nó chỉ rình rập và ăn trộm vài hạt lúa, ngô hay khoai khi không có người hoặc mèo ở gần.
Dù vậy, con chuột vẫn hy vọng có ngày được nhận lại sứ mệnh giữ chìa khóa chĩnh gạo của người.
Chuột sa chĩnh gạo ở đây đề cập đến người. Câu chuyện này không phải chỉ có con chuột. Nhưng điều may mắn chỉ đến với những người dốt nát, lười biếng và không có những nỗ lực. Họ chỉ ngồi đó và hy vọng mọi thứ sẽ đến một cách dễ dàng, sống không phải lo nghĩ, như con chuột chỉ biết gặm nhấm mà không hề biết công sức của người khác.
Theo Đi tìm điển tích thành ngữ của Tiêu Hà Minh – NXB Thông tấn
(1): Dựa theo truyện “Chuột và mèo”, “Truyện cổ nước Nam” – Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc, NXB Văn học, 2003.
